Wokół stosowania past do zębów zawierających fluor narosło wiele mitów. Coraz częściej można natknąć się na ostrzeżenia przed ich używaniem mimo że żaden inny składnik nie ma tak wnikliwie udokumentowanego działania przeciw próchnicy, jak właśnie fluor.  Czy więc obawy przed jego stosowaniem są uzasadnione?  Oto kilka faktów.

Fluor pozytywnie wpływa na zdrowie zębów – chroni przed próchnicą, a w jej wczesnym etapie, może nawet zatrzymać rozwój choroby. Właśnie dlatego stanowi on główny składnik aktywny większości past do zębów, płynów do płukania jamy ustnej, a także nici dentystycznych, lakierów czy nawet niektórych wypełnień. Stosowanie fluorków w celu zapobiegania próchnicy rekomendowane jest przez Światową   Organizację   Zdrowia  (WHO)  oraz  Światową  Federację  Dentystyczną  (FDI), które podkreślają ich profilaktyczną skuteczność i bezpieczeństwo. Zalecenia te są podzielane również przez inne stomatologiczne instytucje i organizacje jak AAPD (American Academy of Pediatric Dentistry) czy EAPD (European Archives of Paediatric Dentistry).

FAKT 1: Fluor jest naturalnym składnikiem
Fluor jest naturalnie występującym pierwiastkiem chemicznym. Możemy znaleźć go w takich produktach jak ryby, herbata, chleb żytni, ser cheddar czy szynka wieprzowa. Zwiększoną dawkę  fluoru można też znaleźć w niektórych wodach mineralnych lub leczniczych.

FAKT 2: Fluor działa wielokierunkowo
Podstawową zaletą fluoru jest jego zdolność do wbudowywania  się  w strukturę zęba (zamiast hydroksyapatytu w szkliwie powstaje odporniejszy fluoroapatyt), co powoduje wzrost odporności szkliwa na próchnicę. Fluorki zawarte w pastach zmieniają procesy życiowe mikroorganizmów bytujących w płytce nazębnej. Zmniejszają ich zdolność do metabolizowania cukrów i tym samym ilość wydzielanych przez nie kwasów. Dodatkowo fluor ułatwia remineralizację, czyli uzupełnianie ubytków minerałów w szkliwie. Taka regeneracja jego powierzchni może doprowadzić do zniknięcia małych, niewidocznych gołym okiem uszkodzeń o charakterze próchnicowym.

FAKT 3: Działanie fluoru jest potwierdzone naukowo
Światowa  Federacja Dentystyczna (FDI) podkreśla, że skuteczność i bezpieczeństwo past do zębów z fluorem w zapobieganiu próchnicy zostały udokumentowane w ponad 100 badaniach przeprowadzonych u dzieci i dorosłych. Wśród nich są przeglądy systematyczne Cochrane Collaboration, organizacji non-profit której dorobek w świecie nauki uważany jest za jedno z najwyższej jakości źródeł wiedzy. 

FAKT 4: Zbyt małe dawki fluoru obniżają jego skuteczność
Pasty do zębów zawierające co najmniej 1000ppm fluoru (tysiąc części na milion) działają najefektywniej. Dlatego dokładnie sprawdzajmy opakowanie pasty do zębów i upewniajmy się, że zawiera ona wystarczającą ilość tego pierwiastka. Taka dawka fluoru zalecana jest również dla najmłodszych. Według najnowszych zaleceń Polskiego Towarzystwa Stomatologii Dziecięcej dzieci od 6. miesiąca życia powinny jednak używać pasty o stężeniu 1000ppmF pod ścisłym nadzorem rodziców.

FAKT 5: Fluor w nadmiernej ilości może powodować fluorozę (defekt rozwojowy przebarwienia zębów)
Do fluorozy najczęściej dochodzi w wyniku przyjęcia przez dziecko jednorazowo dużej dawki fluoru. Aby do tego jednak doszło, ważący około 15 kilogramów maluch musiałby połknąć prawie całą tubkę (75ml) pasty do zębów z zawartością fluoru 1000pp. Dlatego konieczne jest trzymanie środków zawierających fluor w swoim składzie w miejscach niedostępnych dla dzieci.

Przyczyną fluorozy może być również przyjmowanie związków fluoru przez długi okres czasu w okresie tworzenia i rozwoju zawiązków zębów. Dotyka  to głównie dzieci, które zażywają suplementy fluoru (kropelki, tabletki)  lub ewentualnie w dużej ilości fluoryzowane pasty do zębów, jak również te, które spożywają fluorkowaną wodę (może to być woda sztucznie fluorkowana lub naturalnie bogata w fluor). Dlatego pamiętajmy, aby ściśle kontrolować ilość pasty do zębów używanej przez dziecko, a także, aby upewnić się czy nie przyjmuje ono nadmiernej ilości fluoru z innych źródeł, np. wód mineralnych.

FAKT 6: Fluor nie powoduje raka
Badania naukowe przeprowadzone m.in. przez Członków Committee to Coordinate Environmental Health and Related Programs i National Cancer Institute (NCI) obaliły mit, że prawidłowo stosowany fluor powoduje raka kości. Pierwiastek ten, używany w celu zatrzymania próchnicy, nie jest związany także ze wzrostem zachorowań na inne rodzaje raka, choroby tarczycy czy obniżenie inteligencji (IQ). Brak jest także naukowych dowodów odnośnie wpływu fluoru na zdolność rozrodczą. 

FAKT 7: Dawki fluoru należy dobierać indywidualnie
Fluor w paście do zębów  powinien być podawany w optymalnych ilościach i stężeniu odpowiedniemu do wieku pacjenta.  Zalecenia Polskiego Towarzystwa Stomatologii Dziecięcej dotyczące odpowiednich dawek przedstawione są w poniższej tabeli: 
 

Tabelka za "Stanowisko polskich ekspertów dotyczące indywidualnej profilaktyki fluorkowej u dzieci i młodzieży" Opracowanie pod redakcją prof. dr hab. Doroty Olczak - Kowalczyk i prof. dr hab. Urszuli Kaczmarek

Dobór odpowiednich środków zawierających fluor powinien mieć charakter indywidualny i uwzględniać (poza wiekiem):
●    ekspozycję na związki fluoru pochodzące z różnych źródeł,
●    poziom ryzyka próchnicy,
●    stopień zaangażowania i możliwości rodziców dziecka,
●    potrzeby zapobiegawcze wynikające z danych dotyczących występowania próchnicy oraz sztucznego fluorkowania wody wodociągowej lub naturalnej koncentracji fluoru w wodzie.

FAKT 8: Fluor jest bezpieczny dla dzieci
Prawidłowo stosowany fluor jest bezpieczny dla zdrowia człowieka. Codziennie przyswajamy jego małe ilości, które naturalnie dostarczamy do organizmu  spożywając różne produkty m.in. herbatę, ryby, owoce morza, wodę mineralną z głębokich źródeł. Oczywiście, należy pamiętać, aby nie przekraczać dziennych dopuszczalnych dawek i kontrolować ilość spożywanych produktów, które zawierają fluor.

Ważna jest, aby dzieci miały zapewnioną kontrolę rodziców lub opiekunów przy nakładaniu właściwej ilości pasty i szczotkowaniu zębów. Od najmłodszych lat należy uczyć je wypluwania pasty, a także trzymać środki posiadające fluor w miejscach niedostępnych dla najmłodszych.